Giữ cho cái bụng bình ổn trong dịp Tết

Tết là dịp để các bà, các chị trổ tài nội trợ bếp núc, đồng thời là cơ hội để các chú, các anh thoải mái bên nhau chén tạc chén thù. Nhưng ngày tết cũng đi kèm với rất nhiều phiền toái về sức khỏe từ ăn uống mà ra.
Đầy bụng do ăn tết.

Trong ba ngày tết, nhà nào cũng đều có mâm cao cỗ đầy, thịt nguội, bánh chưng, dưa hành, củ kiệu… vì nhiều người quan niệm bữa cơm ngày tết có “hoành tráng” thì cả năm mới sung túc, đủ đầy. Bữa nào cũng có thật nhiều món, nhiều thịt mỡ, nhiều calorie. Thức ăn bữa trước chưa kịp tiêu hóa hết thì bữa sau đã đến.

Ăn tết càng hăng thì càng dễ bị nặng bụng. Ban đầu, hậu quả của ăn nhiều là cảm thấy hơi tức vùng trên rốn, sau đó chuyển dần thành cảm giác khó chịu và bỏng rát, cuối cùng là đầy bụng và buồn nôn. Trạng thái ậm ạch khó chịu có thể kéo dài đến hết tết.

Nguyên nhân của đầy bụng, nói một cách dễ hiểu, là hệ tiêu hóa bị quá tải nghiêm trọng. Dạ dày đang phải nỗ lực co bóp để nghiền nát đủ các loại thực phẩm đang chen chúc bên trong. Áp suất tăng trong dạ dày cũng như trong ổ bụng là tác nhân gây ra các triệu chứng đầy bụng, bỏng rát và hậu quả thường thấy của sự tăng áp này là trào ngược dạ dày thực quản hoặc nôn ói. Không phải ngẫu nhiên mà các bệnh nhân bị trào ngược luôn được khuyến cáo phải ăn từng ít một, đừng ăn nhiều quá… Nhưng vui tết, có mấy ai lại để ý đến lời khuyên ấy.

 Mặt khác, dạ dày của chúng ta còn phải khổ sở đối phó với cái sự “lạ”. Lạ ở đâu? Thì ở những món ngon, của lạấy! Ngày tết, đến nhà bạn bè, ngoài những món ăn truyền thống như cháo gà, cháo vịt thì khách còn được thết đủ món “đặc sản”. Những vật liệu lạ (hải sản, thịt rừng, thú hoang dại) được chế biến cũng theo kiểu “lạ” (ăn sống, tái, tiết canh…) cùng những thức uống “lạ” (rượu thuốc, rượu bổ, rượu gia truyền…) sẽ hợp sức nhanh chóng đánh tan thành trì yếu ớt của dạ dày để gây hậu quả rất nghiêm trọng, mà nhẹ nhất là gây ra đầy bụng.

Một thực trạng ở nước ta hiện nay là tỷ lệ nhiễm vi khuẩn HP rất cao, lên đến 70% dân số. Mặt khác, với tình hình vệ sinh thực phẩm và vệ sinh môi trường yếu kém như hiện nay, số người bệnh dạ dày rất cao. Một số lớn bệnh nhân không có biểu hiện gì rõ ràng, nhưng những dịp lễ tết vui vẻ chính là yếu tố thúc đẩy để căn bệnh tiềm ẩn đó thành bệnh nặng.

Đầy bụng gây khó chịu đấy, nhưng thường thì người ta vẫn có thể chịu được. Cách tự giải quyết thật đơn giản nhưng cũng khá hiệu quả: ngưng ăn hoặc tìm cách móc họng để ói ra hết. Một khi bao tử trở nên xẹp lép thì triệu chứng đầy bụng cũng giảm hẳn đi. Đáng tiếc là một số trường hợp cơn đau ngày càng tăng, cho dù người bệnh không dám ăn nữa hoặc đã nôn ói rất nhiều.

Có nhiều nguyên nhân gây đau bụng liên quan đến một bữa ăn thịnh soạn. Trước hết, cần loại trừ ngay tình trạng viêm dạ dày cấp do virus, vi khuẩn hay do các độc tố. “Bộ ba” đau bụng – nôn ói – tiêu chảy là một dấu hiệu cảnh báo tình trạng viêm dạ dày – ruột cấp. Ở người lớn, norovirus là một tác nhân gây bệnh có khả năng lây mạnh qua tay và qua nguồn nước. Việc chế biến và bảo quản thức ăn không hợp lý, tái sử dụng thức ăn dư thừa là nguyên nhân khác làm nảy sinh các chất độc trong thức ăn.

Ở phương Tây, việc đau bụng sau một bữa tiệc làm người ta nghĩ ngay đến vấn đề sỏi mật. Còn ở Việt Nam, bệnh sỏi mật tuy cũng khá phổ biến nhưng thường là sỏi ống mật hơn là túi mật. Cả hai loại sỏi này đều có thể gây nên cơn đau quằn quại mà danh từ chuyên môn là “cơn đau quặn gan”, thường được khởi phát bằng một bữa ăn nhiều mỡ. Một nguyên nhân khác cũng hay gây đau bụng nghiêm trọng sau khi ăn quá no là viêm tụy cấp. Bệnh hay gặp trên các bệnh nhân bị tiểu đường hay đã có sẵn tiền căn viêm tụy mãn. Đau thượng vị lói ra sau lưng kèm theo nôn ói nhiều là triệu chứng rất gợi ý viêm tụy cấp.

Trong cả ba trường hợp, việc điều trị đều nằm ngoài tầm tay của người bệnh và thường phải đến bệnh viện mới tìm ra nguyên nhân và cách xử trí. Nói chung, việc điều trị các chứng này đều đơn giản và chỉ cần vài ngày nằm viện, nhưng như thế thì còn gì là tết?
Đói bụng ngày tết

Các thanh thiếu niên, các bạn trẻ chưa có gia đình thường coi tết là một dịp để phát huy tinh thần “tự do tự cường” bằng cách chơi game, chơi bài bất kể giờ giấc hay bữa ăn. Việc bỏ bữa không ai để ý này dẫn đến tình trạng ngược với đầy bụng: rỗng ruột trong ngày tết. Đã có những đứa trẻ vì có tiền cứ miệt mài ngồi lì trong các tiệm game cho đến khi bị ngất, thậm chí tử vong. Nhiều cái chết vì chơi game liên tục mà không ăn uống gì đã được ghi nhận ở Thái Lan, Đài Loan, Mỹ, Anh…

Ở Việt Nam, cái chết của một sinh viên hôm 29-1-2010 ở Đà Nẵng cũng được cho là do game. Tuy hiện tượng chết vì game không nhiều nhưng tình trạng ngất xỉu vì đói tại các tiệm game thì không hề hiếm. Do vậy, các bậc phụ huynh nên chú ý, đừng để con em mình bị “đói” kiểu như vậy trong ngày tết!

Tóm lại, vui tết nên có chừng mực. Việc chú ý đến chế độ ăn uống của bản thân và mọi người trong gia đình ở một phạm vi nào đó sẽ giúp chúng ta tránh được rất nhiều phiền phức không đáng có. “Cẩn tắc vô áy náy” là điều có lẽ chúng ta nên tự nhắc nhở để giữ gìn sức khỏe mình trước nhiều cám dỗ trong những ngày đầu xuân.

Theo T.S - B.S VÕ XUÂN QUANG (khám Đa khoa quốc tế Yersin)