Trong giai đoạn trước đây, thị trường lao động phần lớn vận hành theo mô hình Employer-Driven Market – nơi doanh nghiệp giữ vai trò "người chọn", còn ứng viên là bên "được chọn". Ứng viên thường bị động trong hành trình nghề nghiệp và chấp nhận những điều kiện do nhà tuyển dụng đưa ra.
Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, nhất là sau đại dịch và làn sóng chuyển đổi số, thị trường đã chứng kiến một bước ngoặt lớn: quyền lực đang chuyển dịch mạnh mẽ về phía người lao động. Chúng ta đang bước vào thời kỳ của Employer–Employee Driven Market – một mô hình mới, nơi cả nhà tuyển dụng lẫn người lao động cùng dẫn dắt cuộc chơi.
1. Employer–Employee Driven Market là gì?
Employer–Employee Driven Market là thuật ngữ mô tả sự thay đổi trong cán cân quyền lực giữa nhà tuyển dụng và người lao động. Thay vì doanh nghiệp là bên chủ động hoàn toàn, ứng viên giờ đây có nhiều quyền lựa chọn, định hình kỳ vọng và thậm chí là từ chối các cơ hội nếu không phù hợp với giá trị sống hay mục tiêu nghề nghiệp.
Đặc điểm chính của xu hướng này:
- Nguồn cung nhân sự chất lượng đang trở nên khan hiếm: Đặc biệt là ở các ngành có tốc độ chuyển đổi số cao như công nghệ, tài chính, thương mại điện tử.
- Ứng viên có nhiều lựa chọn hơn bao giờ hết: Không còn bị giới hạn bởi biên giới địa lý hay hình thức làm việc truyền thống.
- Doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược tiếp cận nhân tài: Từ mô hình “tuyển dụng theo nhu cầu” sang mô hình “thu hút bền vững”.
2. Vì sao thị trường chuyển sang mô hình hai chiều?
a. Tư duy nghề nghiệp đã thay đổi
Người lao động hiện nay không còn xem công việc chỉ là phương tiện kiếm sống. Họ muốn một nơi làm việc có ý nghĩa, giá trị sống đồng điệu và cơ hội phát triển cá nhân liên tục. Gen Z – lực lượng lao động đang gia tăng nhanh chóng – là minh chứng rõ nhất cho tư duy "chọn công việc như chọn cuộc đời".
b. Nhân tài kỹ thuật số khan hiếm
Trong cuộc đua chuyển đổi số, cầu vượt xa cung. Những kỹ năng như AI, phân tích dữ liệu, quản trị sản phẩm kỹ thuật số, v.v... trở thành “tài nguyên chiến lược”. Khi nhân tài khan hiếm, quyền thương lượng tự nhiên nghiêng về ứng viên.
c. Đại dịch và remote work mở ra tư duy linh hoạt
Đại dịch buộc cả thế giới làm việc từ xa, và điều này không chỉ là giải pháp tạm thời – mà là một cuộc cách mạng dài hạn. Ứng viên giờ có thể chọn công ty ở bất kỳ đâu, miễn là phù hợp. Họ muốn được trao quyền lựa chọn – thay vì bị kiểm soát thời gian và không gian làm việc.
3. Doanh nghiệp cần thay đổi như thế nào?
Xây dựng thương hiệu nhà tuyển dụng mạnh mẽ và chân thực
Thương hiệu tuyển dụng (Employer Brand) không còn là chiến thuật “màu mè” để gây ấn tượng, mà phải trở thành phản ánh chân thực của trải nghiệm nhân viên bên trong.
- Tạo dựng EVP (Employee Value Proposition) rõ ràng, khác biệt.
- Kể câu chuyện thương hiệu qua chính nhân viên hiện tại.
- Đầu tư vào truyền thông nội bộ – không chỉ PR bên ngoài.
Tái thiết kế trải nghiệm nhân viên (Employee Experience)
Thay vì chỉ tập trung vào quy trình tuyển dụng, doanh nghiệp cần chăm chút toàn bộ hành trình của nhân viên: từ lúc gia nhập, phát triển, cho đến khi rời đi.
- Cung cấp mô hình làm việc linh hoạt (hybrid, remote).
- Phát triển cá nhân hóa: đào tạo theo nhu cầu, lộ trình riêng biệt.
- Lắng nghe thực sự: đo lường cảm xúc nhân viên, phản hồi hai chiều.
Sử dụng công nghệ tuyển dụng thông minh
AI, Big Data, hệ thống ATS hiện đại có thể giúp doanh nghiệp:
- Tự động hóa các bước thủ công trong quy trình tuyển dụng.
- Phân tích dữ liệu hành vi ứng viên để cá nhân hóa trải nghiệm.
- Đưa ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn.
4. Ứng viên: Chủ động – Tự tin – Biết giá trị bản thân
Không chỉ doanh nghiệp thay đổi, ứng viên cũng đang ngày càng trở nên chuyên nghiệp và có chiến lược hơn trong hành trình nghề nghiệp.
Ứng viên cần trở thành “marketer” cho chính mình
- Xây dựng thương hiệu cá nhân chuyên nghiệp (LinkedIn, Portfolio).
- Giao tiếp rõ ràng giá trị bản thân và mong muốn sự nghiệp.
Kỹ năng thương lượng ngày càng quan trọng
- Biết cách đặt câu hỏi về vai trò, văn hóa công ty, lộ trình phát triển.
- Thương lượng không chỉ lương, mà cả môi trường và điều kiện làm việc.
Liên tục học hỏi và thích nghi
Trong thị trường thay đổi nhanh chóng, người chiến thắng không phải người giỏi nhất, mà là người học nhanh nhất và thích nghi tốt nhất.
5. Những sai lầm khiến doanh nghiệp đánh mất ứng viên tiềm năng
Quy trình tuyển dụng quá dài và rườm rà: Ứng viên giỏi sẽ không chờ đợi.
Truyền thông không nhất quán giữa lời hứa và thực tế: Gây mất niềm tin.
Thiếu linh hoạt và cá nhân hóa: Một mô hình quản trị “một khuôn” không còn phù hợp.
Kết luận: Tuyển dụng giờ là cuộc chơi của kết nối và đồng sáng tạo
Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà người lao động không chỉ muốn được tuyển, họ muốn được đồng hành. Họ không tìm một công việc, họ tìm một nơi thuộc về – nơi họ được công nhận, được phát triển, và được tôn trọng.
Employer–Employee Driven Market không phải là sự mất quyền của doanh nghiệp – mà là cơ hội để doanh nghiệp học cách cùng nhân tài kiến tạo tương lai.
Doanh nghiệp nào sớm nhận ra và thích ứng với xu hướng này sẽ không chỉ thu hút được người giỏi, mà còn giữ chân được người phù hợp – lâu dài và bền vững.