Thị trường lao động Việt Nam một thập kỷ qua đã có vô vàn biến động. Bên cạnh những yếu tố “bất biến” như nhu cầu về thu nhập ổn định, môi trường làm việc,… sự xuất hiện của nhiều “nút dịch chuyển” mới đầy táo bạo đã làm thay đổi cách thức hoạt động kinh doanh và góp phần hình thành nhiều xu hướng nhân sự mới.
1. “Làm việc linh hoạt” - “Old but gold”
Trước đây, những nhân viên văn phòng đã quá quen thuộc với guồng quay công việc "9 to5" - có mặt tại văn phòng đúng giờ, đủ 8 – 9 tiếng/ngày. Tuy nhiên từ sau đại dịch COVID-19, xu hướng làm việc sao cho phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh trở nên phổ biến. Kéo theo đó, mô hình làm việc linh hoạt “lên ngôi” và trở thành xu thế làm việc chính trong giai đoạn này. Dù hiện tại "làm việc linh hoạt" đã phần nào "giảm nhiệt" nhưng không thể phủ nhận đây vẫn là một trong các yếu tố hàng đầu mà người đi làm quan tâm khi đưa ra quyết định lựa chọn bến đỗ sự nghiệp của mình.
Theo báo cáo của Anphabe năm 2024, 30% gen Z kỳ vọng công ty sẽ cho phép làm việc linh hoạt. Trong khi đó có đến 71% gen Z cân nhắc công việc nếu công ty không có chế độ này. Họ cho rằng “Lương nếu giảm có thể “bù” bằng công việc linh hoạt.”
2. Sức khỏe “tinh thần” suy giảm, "An sinh toàn diện"
Trung bình 10 người đi làm thì có 4 người trải qua “stress” chuyển thành “burn-out”. Đỉnh điểm là trong giai đoạn cắt giảm nhân sự từ cuối năm 2019 đến giữa 2021, 29% nhân viên bị cắt giảm tại các doanh nghiệp thừa nhận họ gặp phải các triệu chứng căng thẳng thường xuyên hoặc rất thường xuyên, trong đó có tới 9% trải qua tình trạng burnout khi căng thẳng cao độ.
Vì thế, “An sinh toàn diện” không còn là một điều nice-to-have mà đã trở thành một trong những trọng trách của doanh nghiệp. Sau đại dịch, khả năng “chống chọi” với áp lực công việc và cân bằng công việc và cuộc sống của người lao động đang trên đà suy giảm. Các yếu tố liên quan đến an sinh như chăm sóc sức khỏe, chế độ nghỉ và các phúc lợi khác càng được xem xét nhiều hơn khi nhắc đến môi trường làm việc lý tưởng.
Tuy nhiên, số lượng người lao động thực tế đã trải nghiệm các phúc lợi tại các doanh nghiệp còn tương đối hạn chế (<40%), trong đó hai nhóm phúc lợi được các doanh nghiệp tập trung nhiều hơn bao gồm phúc lợi xây dựng văn hóa và phúc lợi đào tạo, phát triển.
3. "Đau đầu" chuyện "Chàng nhân tài" - "Nàng công ty"
Giai đoạn 2019 đến nay, mối quan hệ giữa các công ty và người lao động trở nên ngày càng phức tạp. "Nàng công ty" thì cứ nỗ lực thu hút nhân sự bằng các chính sách lương, thưởng và phúc lợi cạnh tranh. Nhưng "chàng nhân tài" thì lại cởi mở với nhiều cơ hội, lựa chọn mới và thường xuyên thay đổi công việc để tăng lương. Điều này dẫn tới sự mất cân bằng trong mối quan hệ "chàng nhân tài" - "nàng công ty".
4. "Zombie công sở" trở lại
Giữ chân nhân tài đã khó, nhưng những người ở lại lại trở thành “zombie công sở” là điều không một doanh nghiệp nào mong muốn. Tình trạng "zombie công sở" xảy ra khi nhân sự đi làm mà không nỗ lực, không thấy gắn kết.
Theo báo cáo của Anphabe năm 2024, 5% nhân sự cảm thấy rất không gắn kết với doanh nghiệp và 40% cảm thấy thờ ơ. Thực trạng này đòi hỏi doanh nghiệp phải đưa ra các biện pháp và xây dựng môi trường làm việc tích cực, gắn kết, hòa nhập.
Thách thức đặt ra đó là làm thế nào để tạo ra những “điểm chạm” quan trọng, tăng gắn kết với nhân viên từ giai đoạn ứng tuyển, cho tới hòa nhập thông qua các hoạt động chào đón, hướng dẫn và gắn kết thông qua các chế độ phúc lợi rõ ràng, thường xuyên có các trao đổi hai chiều về phúc lợi cùng các hoạt động chăm sóc sức khỏe và tinh thần thiết thực, phù hợp.
5. Thích ổn định nhưng cũng muốn làm việc tự do
Khoảng 3 năm trở lại đây, nền kinh tế làm việc tự do (Gig worker) đang trở nên phổ biến hơn khi càng ngày càng nhiều người lao động có nhiều hơn 1 công việc. Sự “ổn định” được tái định nghĩa, không còn mang ý nghĩa bảo đảm công việc như thời điểm trước đại dịch Covid – 19 mà hiện tại “ổn định” nghĩa là sẽ có thêm yếu tố về thu nhập. Khi công ty hoặc công việc bị ảnh hưởng thì người đi làm vẫn có thể duy trì nguồn thu nhập đảm bảo cho cuộc sống.
Nhu cầu này cũng góp phần khiến cho các công việc bán thời gian ngày càng được ưa chuộng và cân nhắc lựa chọn để có thêm sự “bảo đảm” trong các giai đoạn biến động.
6. Kỷ nguyên 4.0: Ai cũng phải "nâng tầm năng lực"
Thị trường biến đổi không ngừng đòi hỏi người đi làm phải nâng tầm năng lực của mình nếu không muốn bị đào thải. Các kỹ năng để thích nghi với tình hình thị trường luôn là yếu tố được quan tâm hàng đầu.
Trong khi vị trí nhân viên quan tâm đến việc thích nghi nhanh với hoàn cảnh thì quản lý lại mong muốn có năng lực nhìn ra vấn đề và cơ hội trước những biến động diễn ra. Số liệu của Anphabe năm 2022 chỉ ra có 22% nhân sự mong muốn lãnh đạo thay đổi kỹ năng quản trị và 58% mong muốn quản lý của mình sẽ có năng lực hiểu thị trường, nắm bắt nhanh cơ hội kinh doanh.
Kết luận
Trước những biến đổi không ngừng của thị trường trong một thập kỷ qua, dù nhiều xu hướng mới được tái định nghĩa hoặc lần đầu tiên xuất hiện, nhưng ở giai đoạn nào kỳ vọng của người lao động về một môi trường hạnh phúc, ổn định và phát triển cũng được đề cao.
Để có cái nhìn tổng quan và đa chiều về thị trường lao động Việt Nam trong một thập kỷ qua, mời độc giả tham khảo Báo cáo Xu hướng nhân tài Việt Nam - 10 Năm Nhìn Lại của Anphabe. Báo cáo tái hiện một cách chi tiết “quá trình trưởng thành" mạnh mẽ của thị trường lao động Việt Nam trong một thập kỷ đầy thách thức.
