Chỉ trong vòng vài năm ngắn ngủi, trí tuệ nhân tạo (AI) đã chuyển từ phòng nghiên cứu ra đời sống, từ ý tưởng viễn tưởng trở thành năng lực cạnh tranh cốt lõi của doanh nghiệp. Tốc độ phát triển chóng mặt của các mô hình AI tạo sinh như ChatGPT, Copilot, Claude… không chỉ làm thay đổi ngành công nghệ, mà còn định hình lại cách con người sống, học tập và làm việc.
Không còn giới hạn ở lĩnh vực kỹ thuật, AI đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của doanh nghiệp: từ tiếp thị, tài chính, chăm sóc khách hàng – đến quản trị nhân sự, đào tạo nội bộ và đo lường hiệu suất.
Với vai trò ngày càng rõ rệt, AI đang trở thành một nhân tố không thể bỏ qua khi xây dựng chiến lược phát triển tổ chức, lực lượng lao động và văn hóa làm việc.
Trong khi nhiều doanh nghiệp vẫn đang thận trọng "thử nghiệm" với AI, thì người lao động đã bắt đầu học, áp dụng và thay đổi cách họ làm việc. Câu chuyện AI trong môi trường làm việc không còn là tương lai xa xôi, mà là thực tế đang diễn ra từng ngày.
Bài viết này chia sẻ những phát hiện nổi bật từ báo cáo khảo sát do Anphabe thực hiện trong năm 2024 về ứng dụng AI tại nơi làm việc, từ đó giúp doanh nghiệp nhìn rõ hơn những thách thức và cơ hội trong hành trình chuyển đổi số.
1. Toàn cảnh về AI trong doanh nghiệp: Từ kỳ vọng đến thực tế
Trên thế giới, 78% doanh nghiệp đã sử dụng AI trong ít nhất một chức năng kinh doanh, và 71% đã tích hợp AI tạo sinh vào hoạt động thực tiễn (McKinsey, 2024).
Tại Việt Nam, con số này khiêm tốn hơn: 67% doanh nghiệp đã triển khai AI ít nhất ở mức cơ bản ở một số phòng ban, trong khi 17% vẫn chưa bắt đầu. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là 75% doanh nghiệp tin rằng AI sẽ được ứng dụng rộng rãi trong 5 năm tới.
Hiện tại, AI được ứng dụng nhiều nhất trong các hoạt động hướng ra ngoài (chăm sóc khách hàng, marketing, thiết kế sản phẩm), trong khi ứng dụng AI để tăng cường năng lực nội bộ như nhân sự, đào tạo, văn hóa tổ chức... vẫn còn ở độ khiêm tốn.
Insight: Doanh nghiệp đang dùng AI để phục vụ khách hàng tốt hơn – nhưng chưa thực sự dùng AI để giúp người lao động bên trong thông minh và hiệu quả hơn.
2. Người lao động: Chủ động, tò mò nhưng thiếu dẫn dắt
Một trong những phát hiện khá bất ngờ từ khảo sát là: người đi làm đang “chạy nhanh hơn” chính tổ chức của họ trong hành trình khám phá AI.
Khảo sát Tương lai công việc 2024 của Anphabe cho thấy, 56% người lao động đã từng sử dụng AI trong công việc, và 77% trong số đó đang dùng ít nhất hàng tuần. Chỉ 24% hoàn toàn chưa từng tiếp cận, dù vậy 80% trong số này cũng chia sẻ kỳ vọng sẽ sử dụng AI trong công việc trong 2-5 năm tới.
Một chia sẻ thú vị khác đó là khi nhiều doanh nghiệp mới chỉ đưa việc ứng dụng AI vào kế hoạch 2 năm, người lao động đã chủ động tiếp cận và thậm chí sẵn sàng chi trả cho các ứng dụng GenAI để hỗ trợ công việc(68% người lao động trong nhóm này chủ động chi trả 1 phần hoặc toàn phần các ứng dụng GenAI đang sử dụng trong công việc.)
Họ không đợi được đào tạo chính thức. Họ tự mày mò và tiếp xúc qua các công cụ như ChatGPT, Co-pilot, Canva AI... và ứng dụng ngay vào công việc hàng ngày: từ viết email, báo cáo, đến phân tích dữ liệu, hỗ trợ ra quyết định.
AI đang trở thành một “siêu trợ lý” cho mỗi người đi làm, mang lại những hiệu quả tích cực. Hơn 76% người dùng cho biết AI giúp họ tiết kiệm thời gian; trên 50% cảm thấy công việc trở nên thú vị hơn.
Chắc chắn khi AI đang dần trở thành một phần tất yếu của rất nhiều phương diện trong công việc, câu hỏi mà nhiều người trong chúng ta đang đặt ra là: Liệu chúng ta có trở nên phụ thuộc vào AI? Ai đang giữ vai trò chủ đạo?
Trên thực tế, người lao động không chỉ dùng AI – họ đang học cách hợp tác với AI. 66% sẵn sàng điều chỉnh lại yêu cầu đầu vào (prompt) nếu AI chưa cho kết quả như ý. 46% đang thường xuyên thử nghiệm và cập nhật các ứng dụng AI mới để nâng cấp trải nghiệm và kết quả đầu ra của mình.
Tuy nhiên, phần lớn sự chủ động này vẫn là tự phát, và các ứng dụng từ phía người đi làm đang phục vụ chủ yếu cho các nhu cầu tác vụ cá nhân thay vì hướng tới hiệu suất chung trong quy trình vận hành của tổ chức. Chỉ khoảng một nửa người đi làm cảm thấy mình được tổ chức tạo điều kiện để học AI bài bản. Và nếu không có định hướng rõ ràng, những nỗ lực cá nhân này dễ bị đứt gãy hoặc lệch chuẩn.
| Insight: Dù người lao động đã sẵn sàng chủ động, họ vẫn đang đơn độc trên hành trình của mình. Nếu tổ chức không kịp thời dẫn dắt, làn sóng này sẽ nhanh chóng qua đi mà không tạo nên những chuyển đổi thực sự bền vững. |
3. Công việc & kỹ năng: Tái tạo hay bị thay thế?
Nếu AI đang hỗ trợ người lao động làm việc nhanh và hiệu quả hơn, thì liệu nó có thay thế chính họ không? Đây là câu hỏi lớn đang bao trùm lên mọi cuộc đối thoại giữa lãnh đạo và đội ngũ.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), đến năm 2025, khoảng 85 triệu việc làm có thể bị mất đi vì tự động hóa, nhưng cũng sẽ có 97 triệu việc làm mới được tạo ra. Trong khi đó, IMF ước tính 40% việc làm toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng bởi AI vào năm 2030 – con số này tăng lên tới 60% ở các nền kinh tế phát triển.
Điều quan trọng hơn là: AI đang tác động ngày càng rõ đến các công việc trí thức, vốn từng được xem là "khó thay thế". Viết lách, phân tích, trình bày chiến lược – giờ đây đều có thể được AI hỗ trợ một phần hoặc toàn phần. Thực trạng này đang dần thể hiện ở Việt Nam khi từ cuối năm 2024 – đầu năm 2025 liên tục có các thông tin về cắt giảm, tinh gọn đội ngũ không chỉ ở các ngành nghề như ngân hàng, tài chính, sản xuất mà còn lan đến các cơ quan chính phủ, các đơn vị truyền thông lâu năm.
Nhưng sự thay thế không xảy ra một cách ồ ạt. Nó bắt đầu bằng sự thay đổi về nhu cầu năng lực mà các tổ chức đang hướng tới trong kỷ nguyên AI, dẫn đến các thay đổi về kỹ năng.
Theo dự báo, 70% kỹ năng cần thiết cho các công việc hiện tại sẽ thay đổi vào năm 2030. Trong khảo sát của Anphabe, người lao động thừa nhận mình thiếu tự tin với các kỹ năng tương lai:
- 67% chưa thành thạo sử dụng AI một cách hiệu quả
- 64% yếu kỹ năng phân tích dữ liệu
- Nhiều người cũng tự đánh giá thấp ở các kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác
Khoảng cách kỹ năng này không chỉ tồn tại giữa các thế hệ – mà rõ ràng giữa các nhóm ngành. Người làm trong lĩnh vực công nghệ, sáng tạo, marketing... thường nhanh nhạy hơn so với các nhóm ngành truyền thống như tài chính, kế toán, nhân sự, nhưng đồng thời cũng là những ngành đang bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi AI.
Insight: Câu hỏi không còn là “AI có thay thế con người không?” – mà là “ai sẽ được chuẩn bị đủ để không bị thay thế?”
4. Doanh nghiệp: Đã có chiến lược hay chỉ đang thử nghiệm?
AI không chỉ là một công cụ – nó là một đợt kiểm tra chiến lược thật sự đối với doanh nghiệp. Và câu hỏi quan trọng lúc này là: liệu các tổ chức có đang chủ động chuyển đổi, hay chỉ đang “đi thử cho biết”?
Khảo sát của Anphabe cho thấy: 67% doanh nghiệp Việt Nam đã có ứng dụng AI ở một mức độ nào đó. Tuy nhiên, phần lớn các dự án AI hiện nay vẫn do phòng IT dẫn dắt – với 43% trường hợp triển khai xuất phát từ bộ phận kỹ thuật.
Điều này cho thấy AI vẫn đang được tiếp cận như một dự án công nghệ, hơn là một chiến lược đổi mới toàn diện gắn với văn hóa, nhân sự và mục tiêu tổ chức.
Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp cũng đang vấp phải những rào cản quen thuộc:
40% nhân viên không có đủ thời gian để học cách sử dụng AI
34% thiếu phối hợp giữa các phòng ban trong quá trình triển khai
32% cho rằng công cụ AI hiện nay vẫn mất thời gian để làm quen và thuần thục
Quan trọng hơn, chỉ 53% doanh nghiệp có triển khai AI đồng thời cung cấp đào tạo bài bản cho nhân viên. Và trong số này, chỉ 52% người lao động hài lòng với chất lượng đào tạo họ nhận được.
Insight: Công nghệ có thể sẵn sàng – nhưng tổ chức thì chưa chắc. Nếu thiếu sự chuẩn bị toàn diện về con người, kỹ năng và quản trị thay đổi, mọi nỗ lực AI sẽ dừng lại ở mức thử nghiệm.
5. Kết luận: Tương lai AI không nằm ở công nghệ – mà ở con người
Những dữ liệu trên cho thấy một điều rõ ràng: AI đang tác động sâu sắc đến môi trường làm việc, nhưng không theo một cách tuyến tính. Nó không chỉ thay thế – mà đang buộc doanh nghiệp phải trả lời lại những câu hỏi cốt lõi:
- Giá trị cốt lõi của tổ chức đến từ đâu: công nghệ hay con người?
- Nhân tài được phát triển như thế nào trong bối cảnh AI đồng hành?
- Vai trò của lãnh đạo nhân sự là gì khi ranh giới giữa năng suất và gắn kết ngày càng mong manh?
Câu trả lời không nằm trong mã lệnh, mà nằm ở chiến lược nhân sự, văn hóa tổ chức và khả năng học hỏi liên tục của cả hệ thống.
Thông điệp kết: Không có chiến lược nhân sự – mọi chiến lược AI đều sẽ thất bại. Và đó là lý do vì sao, để thành công trong kỷ nguyên AI, các tổ chức cần bắt đầu từ con người.
