Trong những năm gần đây, nền kinh tế việc làm tự do (Gig economy) đang trở thành một xu hướng đáng chú ý tại Việt Nam. Trong nền kinh tế này, người lao động thường tìm kiếm những công việc mà họ chỉ cần cam kết làm việc trong một khoảng thời gian ngắn như freelance hoặc cộng tác viên ngắn hạn. Do yêu cầu ít về mặt thời gian, tham gia vào nền kinh tế Gig đang dần trở thành một sự lựa chọn hấp dẫn đối với nhiều người lao động, nhất là khi nền kinh tế Việt Nam đang có nhiều biến động.
Xu hướng tham gia nền kinh tế Gig xuất hiện ở khắp các lĩnh vực
Theo khảo sát nguồn nhân lực giai đoạn 2020-2021 của Anphabe, năm 2020 có 53% người lao động trí thức tham gia vào nền kinh tế Gig. Đến năm 2021, tỷ lệ này ghi nhận sự gia tăng và đạt mốc 57%, tức trung bình cứ 10 người lao động trí thức thì có 6 người tham gia vào nền kinh tế Gig.
Và giữa các ngành nghề khác nhau thì 3 ngành ghi nhận tỷ lệ người lao động tham gia nền kinh tế Gig cao nhất lần lượt là ngành Giáo dục/ Đào tạo (62,7%), ngành Quảng cáo/ Truyền thông (61,7%) và ngành Kỹ thuật/ Máy móc (60,6%).
Trong tất cả các ngành, ngành ghi nhận tỷ lệ tham gia thấp nhất là ngành Ngân hàng. Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia của ngành Ngân hàng cũng chạm mức 50%, cụ thể là 49,6%.
Nhìn chung, mức chênh lệch về tỷ lệ tham gia giữa các ngành khác nhau là khá thấp, từ đó cho thấy việc tham gia nền kinh tế Gig dường như đã trở thành xu hướng khắp các lĩnh vực của nền kinh tế Việt Nam.
Lợi ích nổi bật khi tham gia nền kinh tế Gig: gia tăng thu nhập
Khi tham gia vào nền kinh tế Gig, một trong những lợi ích đáng chú ý mà người lao động nhận được chính là về thu nhập. Cụ thể, theo kết quả khảo sát nguồn nhân lực năm 2024 do Anphabe thực hiện, trong số các lao động có từ hai nguồn thu nhập trở lên, có đến 55,1% người lao động cho biết nguồn thu nhập thứ hai của họ có được nhờ tham gia vào nền kinh tế Gig.
So sánh giữa các thế hệ, nếu như tỷ lệ này chỉ là 38% đối với Gen X thì đối với Gen Y và Gen Z, tỷ lệ này lần lượt được ghi nhận ở mức 45,8% và 68,1%. Có thể thấy: dường như càng trẻ, tỷ lệ người lao động có được nguồn thu nhập thứ hai nhờ vào việc tham gia nền kinh tế Gig lại càng gia tăng.
Mọi việc đều có 2 mặt và việc tham gia nền kinh tế Gig cũng vậy
Cụ thể, theo khảo sát nguồn nhân lực năm 2024 của Anphabe, so với nhóm lao động chỉ có nguồn thu nhập thêm bị động (lãi tiết kiệm, lãi đầu tư,….) thì nhóm lao động có nguồn thu nhập thêm nhờ vào việc tham gia nền kinh tế Gig có khả năng sẽ:
Thứ nhất, dễ cáu gắt, mất bình tĩnh với bạn bè, đồng nghiệp: Khả năng mất kiềm chế, thiếu ổn định về mặt cảm xúc của nhóm lao động tham gia nền kinh tế Gig cao hơn khoảng 1,7 lần so với nhóm lao động còn lại.
Thứ hai, cảm thấy khó khăn hơn để tập trung vào công việc chính: Việc tập trung để hoàn thành công việc chính của bản thân dường như là một thử thách lớn đối với nhóm lao động tham gia vào nền kinh tế Gig khi mà khả năng mất tập trung của nhóm này cao hơn 1,9 lần.
Thứ ba, có nhiều sai sót trong công việc hơn bình thường: Bên cạnh việc khó tập trung, người lao động tham gia nền kinh tế Gig cũng có khả năng mắc lỗi, tạo ra sai sót khi làm việc cao hơn gấp 2,3 lần so với nhóm không tham gia.
Cuối cùng, trở nên trễ deadline, không đạt các mục tiêu đề ra: Bởi vì khó tập trung và dễ dàng mắc lỗi trong công việc, người lao động tham gia nền kinh tế Gig có khả năng sẽ trễ deadline, từ đó dẫn đến việc không hoàn thành các mục tiêu đề ra cao hơn 2,8 lần so với nhóm còn lại.
Nhìn chung, nếu như thu nhập là một trong những phần thưởng mà người lao động nhận được khi tham gia nền kinh tế Gig thì về lâu dài, hiệu suất công việc có khả năng chính là một trong những cái giá mà người lao động phải trả.
Và trong bối cảnh hiện tại, việc ngăn cản nhân viên tham gia vào nền kinh tế Gig gần như là bất khả thi. Vậy nên, để doanh nghiệp có thể duy trì nguồn nhân lực có hiệu suất công việc cao, hãy cân nhắc đồng hành và hỗ trợ giải pháp, từ đó giúp nhân viên cân bằng giữa công việc chính và việc tham gia nền kinh tế Gig nhé!
