Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, khái niệm "tinh gọn tổ chức" ngày càng trở nên phổ biến và cấp thiết đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của công nghệ, áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt, cùng với những biến động khó lường của thị trường, đang đặt các doanh nghiệp trước bài toán hóc búa: Tối ưu hóa bộ máy hoạt động để tồn tại và phát triển bền vững. Vậy, tinh gọn tổ chức, liệu có phải là "liều thuốc" kỳ diệu giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng, hay lại là "con dao hai lưỡi" tiềm ẩn nhiều rủi ro? Bài viết này sẽ đi sâu phân tích thực trạng tinh gọn tổ chức tại Việt Nam, làm rõ những động lực thúc đẩy và những thách thức mà quá trình này mang lại.
Làn sóng tinh gọn: tình hình hiện tại và triển vọng tương lai
Tình trạng cắt giảm nhân sự đã và đang diễn ra như thế nào?
Theo khảo sát xu hướng nhân sự của Anphabe năm 2024, "tái cơ cấu, tinh gọn tổ chức" đang là ưu tiên hàng đầu của 37% doanh nghiệp Việt Nam trong năm 2024 và 2025. Thực tế cho thấy, làn sóng cắt giảm nhân sự đã lan rộng ra nhiều lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là tài chính, ngân hàng, bán lẻ và công nghệ.
- Ngành Ngân hàng: 8 ngân hàng lớn đã tiến hành cắt giảm nhân sự trong năm 2024, với tổng số 2.503 người, bao gồm những tên tuổi như BIDV, VIB, Sacombank, ACB, TPBank, ABBank, KienLong Bank và Nam A Bank.
- Ngành Bán lẻ: Công ty Cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (MWG) là một trong những đơn vị có số lượng tinh giản nhân sự đáng kể, với 1.754 nhân viên trong năm 2024, tiếp nối đợt cắt giảm gần 10.000 nhân sự vào năm 2023.
- Ngành Công nghệ: Công ty Cổ phần VNG cũng không nằm ngoài xu hướng, khi cắt giảm 265 nhân viên trong năm 2024.
Tương lai, các doanh nghiệp còn kế hoạch cắt giảm không?
Việc tinh giản bộ máy và tối ưu hóa chi phí dự kiến sẽ tiếp tục diễn ra trong thời gian tới. Theo khảo sát của Anphabe, 10% doanh nghiệp cho biết sẽ tiếp tục thu hẹp quy mô nhân sự. Đáng chú ý, ngành bán lẻ/bán sỉ là lĩnh vực có tỷ lệ doanh nghiệp dự kiến thu hẹp cao nhất, lên đến 12%.
Động lực nào đằng sau Xu Hướng Tinh Gọn?
Tiết kiệm chi phí để tối đa hóa lợi nhuận
Một trong những động lực chính thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện tinh gọn tổ chức là nhu cầu tối ưu hóa chi phí và cải thiện hiệu quả vận hành. Việc tinh giản bộ máy giúp doanh nghiệp giảm đáng kể các chi phí liên quan đến lương thưởng, phúc lợi, chi phí quản lý và các chi phí hoạt động khác.
Ví dụ điển hình là trường hợp của Công ty Tài chính Cổ phần Tín Việt (VietCredit) đã giảm tới 86% nhân viên chỉ trong vòng 1 năm, từ 1.327 người xuống còn 181 người, trong bối cảnh tình hình kinh doanh không mấy khả quan, với doanh thu giảm 20% so với năm 2023. MWG cũng thực hiện tinh giản nhân sự sau khi đóng cửa nhiều cửa hàng hoạt động kém hiệu quả, nhằm giảm thiểu thua lỗ và tập trung vào các mô hình kinh doanh hiệu quả hơn.
Đảm bảo tăng trưởng bền vững
Trong một thị trường luôn thay đổi, điều chỉnh lại chiến lược kinh doanh, tập trung vào các hoạt động cốt lõi là việc cần thiết hơn bao giờ. Để làm được điều đó, doanh nghiệp cần một bộ máy linh hoạt và hiệu quả, có khả năng nhanh chóng thích ứng với những biến động và nắm bắt các cơ hội.
Bên cạnh đó, sự trỗi dậy của chuyển đổi số và ứng dụng các giải pháp công nghệ để tự động hóa quy trình, nâng cao năng suất và giảm sự phụ thuộc vào lực lượng lao động lớn cũng là một động lực quan trọng. Theo khảo sát của Anphabe năm 2024, có đến 27% tổ chức đã chính thức ứng dụng AI vào hoạt động kinh doanh. Tỷ lệ này có thể sẽ còn gia tăng trong thời gian tới khi phần lớn nhân viên có cái nhìn tích cực và tin rằng trí tuệ nhân tạo đang giúp họ cải thiện năng suất. Trên thực tế, DBS Group, Ngân hàng lớn nhất Đông Nam Á đang có kế hoạch cắt giảm 4.000 việc làm trong vòng 3 năm tới do sự bùng nổ của ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).
Thách thức trong Bối cảnh Tinh Gọn Tổ Chức
Việc tinh gọn tổ chức, dù mang lại nhiều lợi ích về mặt hiệu quả và chi phí, cũng đặt ra không ít thách thức cho doanh nghiệp.
Cam kết gắn bó của nhân viên: Sau khi cắt giảm nhân sự, những nhân viên còn lại có thể cảm thấy bất an về tương lai của mình tại công ty. Nỗi lo sợ về những đợt cắt giảm tiếp theo có thể làm giảm tinh thần làm việc, sự gắn bó và cam kết của họ đối với tổ chức. Mặc dù tỷ lệ nghỉ việc tự nguyện có thể giảm trong giai đoạn kinh tế khó khăn do tâm lý ổn định công việc, về lâu dài, sự bất ổn có thể dẫn đến việc nhân viên giỏi tìm kiếm cơ hội ở những nơi khác ổn định hơn.
Theo khảo sát xu hướng người đi làm của Anphabe 2024, có đến 43% người đi làm cho biết họ họ lo ngại xu hướng, thay thế nhân lực trong tổ chức. Chỉ có 49% có gắn kết với nơi làm việc hiện tại và 43% thấy được tương lai của bản thân tại công ty trong 2 năm tới. Trong năm 2024, dù chỉ có 17% người đi làm được hỏi cho biết có ý định nghỉ việc trong 6 tháng nhưng có đến 48% cho biết họ đang cởi mở tìm hiểu cơ hội mới.
Nỗ lực tự thân: Khi số lượng nhân viên giảm đi, những người còn lại thường phải đảm nhận khối lượng công việc lớn hơn, thậm chí kiêm nhiệm nhiều vị trí khác nhau. Điều này có thể khiến họ cảm thấy quá tải, dẫn đến giảm sút động lực và sự sẵn sàng cống hiến hết mình cho công việc.
Khảo sát của Anphabe cho thấy, 43% người đi làm cho biết khối lượng công việc của họ quá cao, nhưng chỉ có một nửa trong số đó nhận được sự quan tâm, lắng nghe từ quản lý.
Năng lực của nhân lực ở lại: Có thể nói khả năng, năng lực của đội ngũ nhân viên còn lại để đáp ứng khối lượng công việc gia tăng và đảm bảo bộ máy vẫn vận hành trơn tru là một thách thức không hề nhỏ. Việc cắt giảm nhân sự có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt kỹ năng hoặc kinh nghiệm ở một số vị trí, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động chung của doanh nghiệp.
Khảo sát của Anphabe, năm 2024 cho thấy có tới 51% người đi làm cho biết họ đang cảm thấy căng thẳng với áp lực công việc. Nhưng chỉ có 1/3 người đi làm hài lòng với năng lực và kỹ năng hiện tại của họ. Trong đó, mặc dù các kỹ năng về tư duy phân tích & phản biện, về ứng dụng AI hay giải quyết vấn đề phức tạp được họ đánh giá là quan trọng nhưng độ tự tin của người đi làm về những kỹ năng này của họ còn hạn chế.
Kết luận
Tinh gọn tổ chức là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh kinh tế hiện nay, mang lại nhiều cơ hội để doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động, tập trung vào các hoạt động cốt lõi và tăng cường khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, để biến "tinh gọn" thành động lực phát triển bền vững, doanh nghiệp cần có một chiến lược quản lý thay đổi hiệu quả, chú trọng đến việc truyền thông minh bạch, hỗ trợ nhân viên và đầu tư vào việc nâng cao năng lực cho lực lượng lao động còn lại. Chỉ khi quản lý quá trình tinh gọn một cách chiến lược và nhân văn, doanh nghiệp mới có thể vượt qua những thách thức, đạt được hiệu quả về chi phí và đảm bảo sự ổn định, phát triển trong dài hạn.
