Trong gần hai thập kỷ gắn bó với công việc quản lý và đào tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực Sales, Thanh có cơ hội quan sát rất nhiều thế hệ nhân viên đi qua các giai đoạn phát triển nghề nghiệp khác nhau. Một điều thú vị nhưng cũng đầy thách thức mà tôi nhận ra, đó là “tâm lý nửa chặng” - trạng thái dễ lung lay niềm tin và dễ bỏ cuộc ngay khi mới đi được một nửa hành trình.
Dù bạn làm Sales, Marketing, hay bất kỳ công việc nào gắn với KPI, doanh số và chỉ tiêu, vòng lặp tâm lý này đều có thể xảy ra. Và nếu không được nhận diện, quản trị, nó sẽ trở thành một rào cản lớn trên hành trình sự nghiệp.
Tâm lý nửa chặng là gì?
Ở giai đoạn khởi đầu của một chu kỳ công việc - có thể là đầu tháng, đầu quý hay đầu năm - phần lớn chúng ta đều bước vào với tinh thần hứng khởi. Mục tiêu đặt ra còn nguyên vẹn sự tươi mới, niềm tin còn mạnh mẽ, năng lượng dồi dào.
Thế nhưng, khi hành trình đi được một nửa, nhiều người bắt đầu rơi vào trạng thái hụt hẫng. Nếu kết quả chưa đạt như mong đợi, cảm giác nản chí nhanh chóng xuất hiện. Thậm chí, có người còn tự an ủi rằng: “Tháng này coi như bỏ, đợi tháng sau làm lại.”
Đây chính là biểu hiện điển hình của tâm lý nửa chặng - một hiện tượng mà tôi tin rằng bất kỳ ai trong cộng đồng nhân sự, khi quản lý đội ngũ, đều từng chứng kiến ở cấp dưới của mình.
Vì sao lại có “ảo giác nửa chặng”?
Điểm thú vị ở đây là nửa chặng không hề đồng nghĩa với nửa đường. Trong thực tế, giai đoạn đầu của một mục tiêu thường mất rất nhiều thời gian cho việc thiết lập, chuẩn bị và xây dựng nền tảng: tìm kiếm khách hàng tiềm năng, thiết lập quan hệ, thử nghiệm phương pháp.
Tuy nhiên, bộ não con người lại thường rơi vào cái bẫy ảo giác – nghĩ rằng mình đã đi được một nửa quãng đường rồi thì kết quả cũng phải “nhìn thấy được” một nửa. Khi kỳ vọng không được đáp ứng, động lực nhanh chóng sụt giảm.
Điều này phản ánh một khoảng trống lớn trong công tác chuẩn bị tâm lý cho “độ trễ thành quả”. Con người vốn kỳ vọng kết quả đến nhanh chóng sau nỗ lực, nhưng trong công việc – đặc biệt là công việc gắn với khách hàng – phần thưởng thường chỉ đến vào những phút cuối cùng.
Bài học cho người làm Sale – và cho cả người quản lý
Nếu bạn là một nhân viên Sale, bài học rõ ràng là: đừng để cảm xúc chi phối năng lượng làm việc. Thành công của Sale không đến từ cảm hứng, mà đến từ kỷ luật hành động.
Nếu bạn là một quản lý, thách thức của bạn lại nằm ở việc giúp đội ngũ vượt qua vùng trũng tâm lý này. Không ít quản lý thường đánh giá nhân viên qua kết quả ngắn hạn, mà quên rằng đôi khi “quả ngọt” chỉ đến ở những tuần cuối cùng. Việc này không chỉ khiến nhân viên mất niềm tin, mà còn tạo ra vòng xoáy tiêu cực trong toàn đội.
Một đội ngũ bền bỉ là đội ngũ biết duy trì hành động ổn định xuyên suốt cả chu kỳ, bất chấp cảm xúc lên xuống. Và vai trò của quản lý nhân sự, lãnh đạo chính là đồng hành, nhắc nhở và thiết kế cơ chế hỗ trợ để đội ngũ không bị “gãy” ở đoạn giữa.
Quản trị năng lượng bằng hành động, không phải cảm xúc
Một nguyên tắc mà tôi thường nhấn mạnh với đội Sale của mình: “Hãy quản trị năng lượng bằng hành động, không phải cảm xúc.”
Điều này có nghĩa là:
- Đừng chăm chăm nhìn vào KPI còn xa bao nhiêu.
- Đừng để bản thân rơi vào trạng thái lo lắng, thất vọng vì kết quả chưa đến.
- Thay vào đó, hãy tập trung làm tốt từng hành động cụ thể trong ngày.
Mỗi cuộc gọi thêm, mỗi tin nhắn gửi đi, mỗi lần hoàn thành một danh sách công việc nhỏ… đều là một “chấm nhỏ” trên bản đồ thành công. Những chấm nhỏ ấy, khi tích lũy bền bỉ, sẽ nối lại thành cây cầu giúp bạn vượt qua khúc nửa chặng đầy cám dỗ.
Nửa chặng – bài test tâm lý cho sự nghiệp
Điều quan trọng là: nửa chặng không chỉ là một giai đoạn công việc, mà còn là một bài test tâm lý cho sự nghiệp.
Người có khả năng đi tiếp qua vùng trũng này thường là người chiến thắng cuối cùng. Không phải vì họ giỏi hơn, mà vì họ biết quản trị kỳ vọng, chấp nhận độ trễ của kết quả, và duy trì kỷ luật hành động.
Ngược lại, những ai thường xuyên bỏ cuộc giữa chừng sẽ hình thành một thói quen tâm lý tiêu cực: chỉ hăng hái lúc đầu, nhanh chóng nản lòng ở giữa, và không bao giờ thật sự chạm đích. Về lâu dài, điều này ảnh hưởng không chỉ đến cá nhân, mà còn đến cả đội ngũ và tổ chức.
Góc nhìn cho cộng đồng nhân sự
Đặt trong bối cảnh quản trị nhân sự, hiện tượng “tâm lý nửa chặng” mở ra nhiều câu hỏi quan trọng:
- Làm thế nào để thiết kế KPI, chỉ tiêu phù hợp với đặc điểm tâm lý của nhân viên?
- Làm thế nào để xây dựng cơ chế phản hồi, ghi nhận kịp thời nhằm duy trì động lực cho nhân viên trong suốt hành trình?
- Và quan trọng nhất: làm thế nào để nuôi dưỡng văn hóa bền bỉ, nơi kết quả được nhìn nhận theo cả quá trình, chứ không chỉ dựa trên điểm cuối cùng?
Thanh tin rằng, vai trò của người làm nhân sự và quản lý không chỉ là theo dõi số liệu, mà còn là đồng hành với nhân viên trong hành trình tâm lý của họ. Việc huấn luyện, khuyến khích, chia nhỏ mục tiêu, ghi nhận tiến bộ từng bước… tất cả đều là những “chiến lược nhân sự” giúp đội ngũ vượt qua khúc nửa chặng.
Giải pháp thực tiễn cho nhà quản lý nhân sự
Để giúp đội ngũ vượt qua “tâm lý nửa chặng”, người làm nhân sự và quản lý có thể áp dụng những cách sau:
1. Chia nhỏ mục tiêu và lộ trình
Thay vì chỉ đưa ra KPI tổng thể theo tháng, quý hay năm, hãy chia nhỏ thành những mốc ngắn hạn hơn (tuần, thậm chí theo ngày). Việc nhìn thấy sự tiến triển từng bước sẽ giúp nhân viên cảm thấy thành tựu sớm hơn, giảm áp lực “đường còn quá xa”.
2. Tạo cơ chế ghi nhận liên tục
Không phải lúc nào kết quả cuối cùng cũng đến nhanh, nhưng nỗ lực trên đường đi cần được ghi nhận. Một lời khen, một email động viên, hay một buổi họp nhanh chia sẻ tiến bộ đều có thể giúp nhân viên lấy lại động lực ở giai đoạn chùng xuống.
3. Huấn luyện kỹ năng quản trị năng lượng cá nhân
Đa phần nhân viên mất sức bền vì chưa biết cách phân bổ năng lượng. Nhà quản lý có thể huấn luyện họ cách lên kế hoạch công việc theo mức năng lượng trong ngày, xen kẽ giữa các tác vụ đòi hỏi sáng tạo và các công việc lặp lại để tránh kiệt sức.
4. Khuyến khích hành động đều đặn thay vì chạy nước rút
Thay vì để nhân viên làm việc dồn dập ở cuối kỳ, hãy huấn luyện họ duy trì hành động đều đặn mỗi ngày. Một vài hành động bền bỉ mỗi ngày thường hiệu quả hơn nhiều so với nỗ lực bùng nổ nhưng dễ kiệt sức.
5. Xây dựng văn hóa “không bỏ cuộc giữa chừng”
Tổ chức cần lan tỏa thông điệp rằng “nửa chặng” chỉ là một ảo giác tâm lý, không phải sự thật. Văn hóa này có thể được củng cố qua các buổi chia sẻ kinh nghiệm, case study nội bộ, hoặc mời những người từng “chạm đích” đến truyền cảm hứng cho đội ngũ.
Kết luận
“Nửa chặng” không phải là nơi để bỏ cuộc, mà chính là thời điểm thử thách bản lĩnh thật sự của mỗi người.
Với tư cách một người đã nhiều năm làm việc cùng đội ngũ Sale và quan sát hàng trăm hành trình nghề nghiệp khác nhau, Thanh có thể khẳng định: ai vượt qua được nửa chặng, người đó sẽ chạm tới đích.
Vì vậy, với cộng đồng nhân sự, hãy coi “tâm lý nửa chặng” không chỉ là một hiện tượng cá nhân, mà là một bài toán quản trị. Bởi lẽ, quản trị nhân sự không chỉ là quản trị con số, mà còn là quản trị niềm tin, động lực và sức bền của con người.
Và chính ở khúc giữa đầy thử thách ấy, vai trò của lãnh đạo, quản lý nhân sự được thể hiện rõ ràng nhất. Người biết dẫn dắt đội ngũ đi tiếp, cũng chính là người xây dựng nên những chiến thắng bền vững cho tổ chức.
